Dünyadaki Popüler Linux Dağıtımları

Ubuntu

2004 Eylül ayında dünyanın ikinci uzay turisti olan Mark Shuttleworth tarafından piyasaya sürülen Ubuntu, diğer popüler dağıtımlara kıyasla çok yeni bir dağıtım olmasına rağmen hızla büyüyerek günümüzün en popüler masaüstü Linux dağıtımlarından biri olmayı başarmıştır. Ubuntu, piyasadaki ticari işletim sistemleriyle rekabet edebilecek, kullanımı kolay ve özgür bir masaüstü işletim sisteminin geliştirilmesine çok büyük katkılarda bulunmuştur.

Ubuntu benzer projelerin hatalarından ders çıkarmayı ve daha yolun başındayken bu hataları önlemeyi başarabilmiştir. Ubuntu; Wiki tarzı belgelendirmesi, basit hata  raporlama özelliği ve son kullanıcılara yönelik profesyonel yaklaşımıyla farkını ortaya koymuştur. Ayrıca zengin kurucusu sayesinde Ubuntu, dünyanın her yerine bedava  Ubuntu CD’leri gönderebilmiş, bu da dağıtımın yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur.

Ubuntu, Debian tabanlıdır. Ubuntu’nun yeni sürümleri 6 ayda bir yayınlanır. Normal sürümlere en az 18 ay boyunca güncelleme desteği sağlanır. Büyük işletmelere özel geliştirilen Uzun Dönem Destek (Long Term Support: LTS) sürümleriyse masaüstü için 3, sunucu için 5 yıl desteklenmektedir.

Ubuntu’nun başarılı ve kendine has özellikleri arasında kurulabilir çalışan CD, özgün görsellik ve masaüstü temaları, Windows kullanıcıları için taşınma asistanı, 3 boyutlu masaüstü efektleri gibi son teknolojileri desteklemesi, ATI ve NVIDIA grafik kartı ile kablosuz ağ gibi önemli sürücülerin kolayca kurulabilmesi, özgür olmayan/patentli medya codec’leri (COder-DECoder: Kodlayıcı-Kod Çözücü) için destek sunması sayılabilir.

Sabit yeni sürüm yayınlama ve destek dönemleri, tüm kullanıcılar için basit olması, hem resmi olarak hem de kullanıcılar tarafından üretilen yardım belgelerinin  zenginliği popülaritesini arttırmıştır.

Ubuntu’nun kendi yazılımlarından bazılarının (örn. Launchpad ve Rosetta) ticari olması, Debian uyumlu olmaması olumsuz olarak sayılabilir. Kurulumdan itibaren Türkçe desteği sağlar. DEB paketlerinin kullanan Advanced Package Tool (APT) paket yönetimi vardır.

OpenSUSE

OpenSUSE’nin kökeni 1992’ye, dört Alman Linux geliştiricinin SUSE (Software und System Entwicklung) Linux adı altında bir dağıtım projesi başlatmasına dayanır. Şirket ilk kurulduğu günlerde Slackware Linux’un Almanca sürümünü içeren disketler satmakta iken Mayıs 1996’da çıkan 4.2 sürümünden itibaren SuSE bağımsız bir dağıtım halini almıştır. İlerleyen yıllarda geliştiriciler RPM paket yönetim formatını benimsemiş  ve YaST adını verdikleri grafiksel sistem yönetim aracını geliştirmişlerdir. Sık güncellenmesi, basılı kitap şeklindeki zengin belgeleri ve Avrupa ve Kuzey Amerika’daki mağazalarda kolayca bulunabilmesi sayesinde dağıtımın popülaritesi giderek artmıştır.

SuSE Linux, 2003’ün sonlarında Novell tarafından satın alınmıştır. Kısa süre içinde de SUSE’nin geliştirilmesi, lisansı ve dağıtımı konularında önemli değişiklikler yapılmıştır. YaST nihayet GPL lisansıyla kamuya açılmış ve International Standart Organisation (ISO) imajları ücretsiz olarak indirebilir hale getirilmiştir; En önemli gelişme, dağıtımın geliştirme sürecinin ilk defa kamunun katılımına açılmasıdır. Böylece deneyimli kullanıcılar SUSE Linux’un geliştirilmesine bizzat katkıda bulunabilmiştir. OpenSUSE

projesinin başlaması ve Ekim 2005’te 10.0 sürümünün yayınlanmasından sonra dağıtım hem tamamen bedava hem de özgür hale gelmiştir. OpenSUSE kodları Novell’in ticari ürünlerinin de temelini oluşturmaktadır. İlk olarak Novell Linux adını alan ürün daha sonra SUSE Linux Enterprise Desktop ve SUSE Linux Enterprise Server olarak adlandırılmıştır.

Günümüzde openSUSE’nin büyük bir kullanıcı kitlesi mevcuttur. İyi görünümlü masaüstü ortamları (KDE ve GNOME), çok başarılı sistem yönetim aracı (YaST)  ve kutulu sürümü satın alanlar için tüm dağıtımlar arasında en iyisi diyebileceğimiz basılı kitaplardır. Tüm bunlara rağmen, 2006 yılı içinde Novell’in Microsoft’la bir işbirliği anlaşması imzalaması ve Microsoft’un Linux kodları üzerinde fikri mülkiyet hakkı iddia etmesi pek çok ünlü Linux’çu tarafından kınanmış, hatta bazı kullanıcılar bu sebeple dağıtımlarını değiştirmişlerdir.

Kapsamlı ve sezgisel olarak kullanılabilen yapılandırma aracı, geniş yazılım deposu, mükemmel web sitesi yapısı ve basılı belgelendirme özellikleri en iyi özellikleridir. Ayrıca en geniş donanım sürücü desteği veren Linux dağıtımı olarak bilinmektedir.

Novell’in Kasım 2006’da Microsoft’la patent anlaşması yapması, masaüstü kurulumunun ve grafiksel araçlarının fazla kaynak tüketmesi ve bazen sistemi  yavaşlatması olumsuzluklarındandır.

Kurulumdan  itibaren  Türkçedir.    RPM paketlerinin kullanan YaST grafiksel ve komut satırı aracı paket yönetimini kullanır.

Fedora

Fedora projesi resmi olarak Eylül 2004^rte başlamasına rağmen kökeni 1995’te Red Hat Linux’un kurulmasına dayanır. Şirketin ilk ürünü olan Red Hat Linux 1.0 “Anneler Günü” sürümü 1995’te yayınlanmış bu ilk sürümü birkaç hata düzeltme sürümü izlemiştir.  1997’de Red Hat, yazılım dağıtımı için bir devrim niteliğinde olan RPM paket yönetim sistemini tanıtmıştır. Bu sistem, Red Hat’in hızla yükselmesini ve o sıralar dünyanın en  çok kullanılan dağıtımı Slackware Linux’u devirmesini sağlamıştır. Sonraki yıllarda Red Hat yeni sürüm takvimini düzene sokmuş ve 6 ayda bir yeni sürümler yayınlamaya başlamıştır.

2003’te Red Hat Linux 9’un yayınlanmasından hemen sonra şirket, ürünlerinde bazı

radikal değişiklikler yapacağını açıklamış, Red Hat Enterprise Linux gibi ticari ürünleri

için Red Hat markasını koruyacağını belirten şirket aynı zamanda “Fedora Core’u duyurmuştur. Red Hat’in sponsorluğunu üstlendiği Fedora Core, Linux camiası tarafından geliştirilen ve Linux’u “hobi” olarak benimsemiş kullanıcılar için tasarlanan bir dağıtım olması planlanmıştır. Bu değişiklikler ilk başta yadırgansa da Linux camiası sonunda bu “yeni” dağıtımı Red Hat Linux’un devamı olarak kabul etmiştir. Kaliteli birkaç yeni  sürüm, Fedora’yı yeniden piyasanın en sevilen işletim sistemlerinden biri yapmaya yetmiş, aynı zamanda, yenilikçi ürün grubu ve Red Hat Sertifikalı Mühendis (RHCE) programı gibi girişimleri sayesinde Red Hat kısa süre içinde dünyanın en büyük ve en karlı Linux şirketi konumuna yükselmiştir.

Fedora’nın hamleleri hala büyük ölçüde Red Hat tarafından kontrol ediliyor ve ürün bazen Red Hat Enterprise Linux için bir test aşaması olarak görülüyor olsa da, Fedora günümüzün en yenilikçi dağıtımlarından biridir. Fedora’nın Linux çekirdeğine, glibc’ye ve GCC’ye birçok katkı sağlamıştır. SELinux işlevinin, Xen sanallaştırma teknolojisinin ve diğer kurumsal özelliklerin sisteme dâhil edilmesi de kullanıcıları tarafından oldukça beğenilen özelliklerdir. Fakat Fedora, halen orta düzey kullanıcılar seviyesinde çalışmaktadır, başlangıç düzeyindeki kullanıcılar için kullanılabilecek bir ürün geliştirme stratejisini hala oluşturmamıştır. Ayrıca masaüstünden ziyade  kurumsal  özelliklere yönelik çalışmaktadır.

Kurulumdan itibaren Türkçedir. RPM paketlerini kullanan YUM grafiksel ve komut satırı aracı paket yönetimini kullanır.

Debian GNU/Linux

Debian GNU/Linux 1993’te ortaya çıkmıştır. Debian’ın kurucusu Lan Murdock, yüzlerce gönüllü geliştirici tarafından boş zamanlarında geliştirilecek, ticari olmayan bir proje tasarlamış; fakat projenin dağılıp çökeceği düşünülmüştü, Zamanla giderek  büyümüş ve on yıl içinde en kapsamlı Linux dağıtımı ve şimdiye dek “işbirliği” ile teşekkül etmiş en büyük yazılım projesi olmuştur.

Debian 1.000’in üzerinde gönüllü geliştirici tarafından geliştirilmekte, yazılım depoları (11 işlemci mimarisi için derlenmiş) 20.000’in üzerinde paket içermekte ve 120’nin üzerinde Debian tabanlı dağıtım ve çalışan CD bulunmaktadır. Bu sayılara şimdiye kadar başka hiçbir Linux tabanlı işletim sistemi ulaşamamıştır. Debian’ın gelişimi, kararlılık (stabilite) düzeylerine göre üç (“deneysel” dalı da sayarsak dört) ana dala ayrılıyor:

“unstable/sid” (kararsız), “testing” (test aşamasında) ve “stable” (kararlı). Paketlerin ve özelliklerin bu şekilde aşamalı olarak sistemle bütünleşmesi ve kararlılık testlerinin yapılması, projenin iyi işleyen kalite kontrol mekanizmalarıyla birleştiğinde  Debian’a  haklı olarak en iyi test edilen ve en hatasız dağıtımlardan biri olma unvanını kazandırıyor.

Böyle uzun ve karmaşık bir geliştirme tarzının sakıncası ise; Debian’ın  kararlı sürümleri hemen hemen hiç güncel olmaması ve çok kabuk eskimesidir. Kararlı sürümler sadece 1-3 yılda bir yayınlanmaktadır. Debian’ın çok geliştiricili olması bazen tartışmalı kararlar alınmasına ve geliştiriciler arasında çekişmelerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Bu da projenin yavaş ilerlemesine sebep olabilmektedir.

Çok kararlı, yüksek kalite kontrolü, 20.000’in üzerinde yazılım paketi içeriyor, diğer tüm Linux dağıtımlarından daha fazla işlemci mimarisini destekliyor olması en büyük artılarıdır.

Gelenekçi bir dağıtım olması, çok fazla işlemci mimarisini desteklediği için en yeni teknolojilere yer vermenin her zaman mümkün olmaması, yeni sürümlerin arası uzun olması olumsuz olarak sayılabilir.

Kurulumdan itibaren Türkçe’dir. DEB paketlerini kullanan Advanced Package Tool (APT) paket yönetimi vardır.

Mandriva Linux

Mandriva Linux_r Temmuz 1998’de Mandrake Linux adıyla Gael Duval tarafından kurulmuştur. Dağıtım, ilk başlarda Red Hat Linux’taki KDE masaüstünün daha kullanıcı dostu olacak şekilde modifiye edilmiş bir hali iken daha sonraki sürümlerine yeni bir kurulum sihirbazı, gelişmiş donanım tespiti, sezgisel disk bölümleme aracı gibi özellikler eklenmiştir. Mandrake, Brezilyalı Connectiva şirketi ile birleşerek adı Mandriva (MANDRake-connectIVA) olarak değiştirmiştir.

Mandriva Linux, masaüstü kullanıcılarını hedefler. En yeni yazılımlara yer veren, kullanışlı sistem yönetim aracına (DrakConf), başarılı 64 bit sürümlere sahip; kapsamlı uluslararası destek özellikleri olan bir dağıtımdır. Mandriva, açık  geliştirme  modelini diğer popüler dağıtımlardan çok daha önce benimsemiştir. Yoğun beta testleri ve sık sık kararlı sürümler yayınlanması da Mandriva modelinin bir parçasıdır. Son yıllarda Mandriva, kurulabilir live CD’ler de geliştirmiştir. USB flash bellek üzerinde çalışabilen komple bir Linux dağıtımı olan Mandriva Flash da dikkat çekici bir üründür.

Acemiler için uygun sürümler, kullanışlı merkezi yapılandırma aracı, onlarca dili destekliyor olması, kurulabilir çalışan CD’sinin var oluşu en büyük artılarıdır.

Kurulumdan itibaren Türkçedir. RPM paketlerini kullanan Rpmdrake (URPMI için grafiksel arabirim) paket yönetimi vardır, alternatif olarak “SMART” da kullanabilmektedir.

PCLinuxOS

PCLinuxOS 2OO3’te Linux camiasında “Texstar” rumuzuyla tanınan Bill Reynolds tarafından duyurulmuştur. Windows’tan Linux’a geçen kullanıcıların eksikliğini hissettiği teknolojileri hâlihazırda sunması, kullanışlılık bakımından dikkat çekici bir özellik. PCLinuxOS, KDE masaüstü ortamının özelleştirilmiş ve her zaman güncel bir sürümünü kullanan bir dağıtım olarak öne çıkmakta; bununla birlikte, gelişen yazılım deposu diğer masaüstü ortamlarını da içermekte ve her amaca uygun, birçok yazılım paketi  sunmaktadır. Sistem yapılandırması için kontrol merkezi, paket yönetim sistemi APT ve Synaptic grafiksel paket yönetim arabirimi  kullanmaktadır.  PCLinuxOS’in  negatif yanları arasında, herhangi bir yol haritasının ya da yeni sürüm hedeflerinin olmamasını gösterebilir. Linux camiasının projeye ilgisi giderek büyümesine rağmen geliştirme ve karar alma süreci çoğu zaman Texstar tarafından yürütülmekte; Texstar da  yeni  sürümlerin kararlılığı konusunda muhafazakâr davranmaktadır. Sonuç olarak PCLinuxOS’in gelişim süreci uzamakta ve tüm hatalar giderilene kadar yeni bir sürüm yayınlanmamaktadır.

Grafik kartı sürücülerini, tarayıcı eklentilerini ve medya codec’lerini halihazırda desteklemekte, önyükleme süresi hızlı, yazılımlar günceldir. İngilizce dışındaki dilleri kurulum sırasında desteklememekte (Türkçe ve diğer dillerin desteği sonradan eklenebiliyor), yeni sürümler planlı olarak geliştirilmemektedir. RPM paketlerini kullanan Advanced Package Tool (APT) paket yönetimini kullanmaktadır.

MEPIS Linux

MEPIS Linux ilk defa 2OO3’te Warren Woodford’un kurduğu MEPIS LLC şirketi tarafından duyurulmuştır. MEPIS’in ardında yatan fikir, Debian’ın kararsız sürümünü donanımları otomatik yapılandıracak, popüler medya formatlarını  destekleyecek  ve güncel yazılım paketlerini içerecek, acemi dostu bir dağıtıma dönüştürmektir. MEPIS Linux, “kurulabilen live CD” formatındaki dağıtımların öncüsüdür. Bilgisayar böyle bir dağıtımın CD’siyle açılıp sistem incelenebilmekte, beğenilirse birkaç tıklamayla sabit  diske kurabilmektedir.

MEPIS’in ilk yıllarında geliştiriciler Linux’ta problemli olduğu bilinen soft modemler ve kablosuz ağ kartları gibi donanımlar için sağlam bir destek sağlamaya çalışmış ve  büyük ölçüde başarılı olmuşlardır. 2006’da Debian’ın kararsız sürümünün “fazla kararsız” olması sebebiyle MEPIS Linux’un bundan sonra Ubuntu tabanlı olmasına karar verilmiş, ama 7.0 sürümüyle beraber Debian’a geri dönülmüştür.  MEPIS  Linux’un  sadece masaüstü kullanıcılarını hedefleyen SimplyMEPIS ve profesyoneller için ProMEPIS sürümü yayınlanmaktadır. MEPIS’in hem 32 bit hem de 64 bit sürümlerinin bulunması önemli bir avantajdır.

MEPIS’in açık bir yol haritası ya da yeni sürüm planı yoktur. Dağıtım, 3 boyutlu masaüstü özellikleri gibi yeni teknolojileri içermekte ama eskisi kadar sık güncellenmemektedir.

Kolay kullanımlı, donanım tespiti ve desteği yüksek, kurulabilen çalışan CD özelliği  ve başarılı bir görselliği vardır.

Depolarındaki yazılımların bazılarının güncel olmaması, geliştirme planları açık olmaması; kurulumda Türkçe desteği bulunmaması, KDE dil paketi sonradan yüklenmesi gerekliliği olumsuz özellikleri olarak sayılabilir. DEB paketlerini kullanan Advanced Package Tool (APT) paket yönetimi vardır [25].

KNOPPIX

KNOPPIX’in ilk sürümü 2003’ün başlarında yayınlanmıştır. KNOPPIX, elle yapılandırma gerektirmeyen ilk “live CD” (çalışan CD) dağıtımıdır. KNOPPIX ile birkaç dakika içinde tam donanımlı, grafiksel bir Linux işletim sistemini kullanmak mümkündür. KNOPPIX otomatik bir donanım tanıma ve KNoppix yapılandırma sistemi geliştirmiştir. Debian tabanlı bir dağıtımdır.

Yazılım sayısının çok olması; KNOPPIX’in yavaş olmasına sebep olmaktadır. Klaus Knopper halka açık beta testlerine sıcak bakmadığından fazlaca hata içeren ve dağınık bir menüsü vardır. KNOPPIX’in resmi bir sürüm planlaması olmamakla beraber yılda  yaklaşık iki sürüm yayınlamaktadır.

Otomatik donanım tanıma ve yapılandırma; veri kurtarma, tanıtım ve test amacıyla kullanılabilecek tamamen portatif olması; sabit diske kurulum imkânı sağlaması en büyük artılarındandır.

Türkçe desteği olsa da sorunlu çalışmaktadır. DEB paketlerini kullanan Advanced Package Tool (APT) paket yönetimini kullanmaktadır.

Slackware

1992’de Patrick Volkerding tarafından yaratılan Slackware Linux, halen kullanılan en eski Linux dağıtımıdır. Sona eren SLS projesinden türetilen Slackware 1.0; 24 disket ile dağıtılmaktaydı ve Linux çekirdeğinin 0,99pt11-alpha sürümü üzerine inşa edilmişti. Slackware, teknik detayları seven sistem yöneticileri ve masaüstü kullanıcıları arasında kullanılan bir dağıtımdır [18].

Slackware Linux oldukça az sayıda özelleştirilmiş araç içeren, son derece teknik ve yalın bir dağıtımdır. Basit, metin tabanlı kurulumu ve yazılım bağımlılıklarını çözemeyen bir dağıtımdır; ama bu özellikleri sayesinde Slackware günümüzün hatasız dağıtımlarından birdir. Tüm yapılandırma işleri metin dosyaları üzerinden yapılmaktadır. Masaüstü kullanıcıları tarafından tercih edilmese de sunucu piyasasında aranan bir işletim sistemidir; ancak karmaşık terfi süreci ve resmi bir otomatik güncelleme mekanizmasının olmaması, piyasada da Slackware’in rekabet gücünü düşürmektedir.

Çok kararlı, yalın, hatasız ve UNIX prensiplerine bağlıdır. Resmi olarak desteklenen uygulama sayısı kısıtlı, paket seçimi bakımından tutucu, terfi süresi çok karışık, resmi 64 bit sürümü olmayan bir dağıtımdır.

Kurulumda Türkçe desteği olmasa da, dil paketi sonradan yüklenebilmektedir. TGZ (TAR.GZ) paketlerini kullanan “pkgtools” paket yönetimi vardır.

Gentoo Linux

Daniel Robbins tarafından 2000 yılında Gentoo Linux kavramı ortaya  atılmıştır.  Daniel Robbins, FreeBSD’nin “ports” adlı özelliğinden ilham alarak FreeBSD’nin yazılım

yönetimi prensiplerini “portage” adıyla Gentoo’ya taşımaya karar vermiştir. Dağıtımın hedefi, kullanıcıların Linux çekirdeğini ve uygulamaları kaynak kodlarından kendi bilgisayarlarında derleyerek (compile) kendi PC’Ieri için optimize edilmiş ve güncel bir sistem ortaya çıkarmalarıydı [18]. Mart 2002’de projenin 1.0 sürümü yayınlandığında, Gentoo’nun paket yönetimi diğer paket yönetim sistemlerine, Özellikle geniş kullanım alanı bulmuş RPM’e bir alternatif olarak kabul görmüştür.

Gentoo Linux ileri düzey kullanıcılar için tasarlanmıştır. İlk sürümlerde kurulum oldukça hantal ve sıkıcıdır; tam bir Linux dağıtımını derlemek saatler, hatta günler sürebilmektedir. Ancak 2006’da geliştiriciler görsel bir kurulum yardımcısı içeren Gentoo Live CD’sini geliştirerek kurulum sürecini basitleştirmişlerdir. Gentoo; tek bir komutla kurulabilen, her zaman güncel paketleri sunmanın yanı sıra yüksek güvenlik, gelişmiş yapılandırma seçenekleri, birçok mimari desteği ve otomatik sistem güncellemesi gibi önemli özelliklere sahip bir dağıtımdır. Gentoo’nun destek belgeleri de çoğu kişi  tarafından en başarılı online belgelendirme olarak kabul edilmektedir.

Yüksek kalitede bir yazılım yönetimi, özelleştirme ve ince ayar seçenekleri, kapsamlı online belgelendirme gibi artılarının yanında kararsızlık ve tesadüfen çökme riski, net hedeflerinin olmaması ve geliştiriciler arasında sık sık tartışmaların yaşanması gibi olumsuzlukları da vardır.

Kurulumda Türkçe desteği yoktur, KDE dil paketi sonradan yüklenebilmektedir.

Kaynak (SRC) paketlerini kullanan “Portage” paket yönetimi vardır.

Kaynak:http://www.mehmetmehdi.info/