İşletim Sistemi

İşletim sistemi , komutların yerine getirilmesini, programların birbirleriyle uyum içinde ve sorun çıkarmadan çalışabilmelerini, kullanılacak disk alanını ve donanımların paylaşımlarını düzenleyen kısaca bilgisayarın temel işlevlerini yerine getirmesini sağlayan sistem yazılımlarıdır. İşletim sistemini, bir bilgisayar sisteminde kullanıcı ile iletişim kurarak, donanım ve yazılım nitelikli kaynakların kullanıcılar arasında uygun bir biçimde paylaştırılmasını ve donanım ile yazılım birimlerinin etkin bir biçimde kullanılmalarını sağlayan sistem programları topluluğuna denir. İşletim Sistemi, bilgisayar donanımı ile bilgisayar kullanıcısı arasında bir arayüz (interface) görevini gören programlar topluluğudur. Bu programlar topluluğunun genel amacı, bilgisayar ku llanıcılarına programlarını çalıştırabilecekleri ortamı yaratmak ve bilgisayar sisteminin etkin ve verimli olarak kullanılmasını sağlamaktır.

İşletim Sistemlerinin İşlevleri

• Program işletimi: Uygulama programları ve diğer sistem programlarının işletimini denetlerler

• Hata denetimi: İşletim sırasında programlarda ve donanımlarda ortaya çıkacak hata durumlarını denetler ve gerekirse kullanıcıyı uyarırlar

• Giriş/Çıkış denetimi: Programların donanımdan istedikleri okuma ve yazma isteklerini denetlerler

• Dosya yönetimi: Depolama aygıtlarında dosyaların oluşturulması, silinmesi, kopyalanması, taşınması vb. işlevleri yerine getirirler

• Muhasebe: Bilgisayar donanımının kim tarafından ne kadar süre ile kullanıldığına ilişkin istatistiksel bilgileri tutarlar

• Paylaşım: Bilgisayarların verimli bir şekilde kullanılabilmesi için, olabildiğince çok kişi tarafından ortak olarak kullanılabilmesini sağlarlar

• Koruma: Bilgisayarda kayıtlı olan dosyalar ve çalışmakta olan programların,başka ku llanıcılar tarafından bilinçli ya da bilinçsiz olarak bozulmasını engellerler.

İşletim sistemlerinin karşılaştırılmasında sıkça kullanılan bazı terimler

• Çok işlemcililik (multiprocessing): Bazı bilgisayarlarda birden fazla işlem donanımı bulunabilir. Bu terim, işletim sisteminin birden fazla işlemciyi destekleyebildiğini belirtir.

• Çok kullanıcılılık (multiprogramming): Ana belleğe aynı anda birden çok kullanıcıya ait programların yüklenebilmesi, ve birlikte çalıştırılabilmesi demektir.

• Çok görevlilik (multitasking): Aynı kullanıcının birden fazla programı ya da program parçasını aynı anda çalıştırabilmesi demektir.

• Zaman paylaşımı (time sharing): İşlem donanımını, çok küçük zaman aralıkları ile ya da herhangi bir nedenle serbest kaldığında farklı farklı programlara kullandırarak, işlem donanımının daha verimli kullanılmasının sağlanması demektir.

• Gerçek zamanlı işlem (real time processing): İşletim sisteminin, dış ortamdan gelen verileri çabucak değerlendirip sonuçlarını en gerekli oldukları süre içinde tekrar dış ortama aktarmaları demektir. Seri üretim yapan fabrikalar, büyük çaplı rezervasyon sistemleri, uzay uçuşları vb. alanlarda bilginin elde edilme süresi çok önemlidir.

• Görüntü bellek (virtual memory): İşletim sisteminin, ana belleği gerçekte olduğundan daha yüksekmiş gibi kullanabilmesidir. Programların ana belleğe sığmayan kısımları sabit disk üzerine yazılır, işletim sırasında gerekli oldukça tekrar ana belleğe getirilir. Böylece ana belleğe sığamayacak kadar büyük programlar da çalıştırılabilir.

Kullanıcı Sayısına Göre İşletim Sistemleri

İşletim sistemleri kullanıcı sayısına göre tek kullanıcılı ve çok kullanıcılı olmak üzere iki ana grupta sınıflandırılmaktadır.

Tek Kullanıcılı İşletim Sistemleri : Bilgisayarın işlemci, hafıza ve disk alanını bir kişinin ku llanmasına yönelik tasarlanmış işletim sistemleridir. IBM-DOS, MS-DOS, Windows 3.0, Windows 95, Windows 98 ve Windows ME işletim sistemleri bu gruba dahil edilebilir.

Çok Kullanıcılı İşletim Sistemleri : Bilgisayarın işlemci, hafıza ve disk alanını çok sayıda ku llanıcının paylaşmasını sağlayan işletim sistemleridir. Aynı anda çok sayıda kullanıcının farklı uygulama yazılımları kullanmasına ve farklı dosyalara erişmesine olanak sağlayan işletim sistemi türüdür. Unix, Linux, Window NT, Windows 2000, Windows XP, Windows 2003, Windows Vista vb işletim sistemleri çok kullanıcılı işletim sistemleri grubunda yer alır.