Yazılım Çeşitleri

Yazılımlar bir işin bilgisayar ve donanımları aracılığıyla yapılabilmesini sağlarlar. Bu nedenle, yapılmak istenen işin mantığı yazılıma yansıtılmalıdır. Yazılımlar dış ortamdan aldığı veya ürettiği verileri bilgiye dönüştürerek çıktı aygıtlarına iletirler. Yazılımların temel amacı, bilgisayarların çalışmasını kullanıcıların anlayabileceği biçime dönüştürmek ve kullanıcının verdiği komutları bilgisayar diline çevirmektir.

1. Sistem Yazılımları :

Bir bilgisayar sisteminin işletimiyle ilgili tüm işlevlerin yerine getirilebilmesini ve donanım ile uygulama yazılımları arasındaki ilişkiyi sağlayan yazılımlardır. En bilinen sistem yazılımı işletim sistemi (operating system) adı ile anılır. İşletim sistemi, bilgisayar donanımının verimli ve kolay kullanılmasını sağlamak amacıyla hazırlanan programlardan oluşur. Genellikle bilgisayar ilk açıldığında, işletim sistemini oluşturan programlar otomatik olarak çalışırlar.
Donanım sürücüleri, donanımlar ile işletim sistemi arasındaki iletişimi sağlayarak, donanımın verimli kullanımını sağlayan sistem yazılımlarıdır. Dolayısıyla sürücüler, donanımların işletim sistemiyle uyumlu çalışabilmeleri ve kendilerinden beklenen fonksiyonları tam olarak yerine getirebilmeleri açısından çok önemli bir rol üstlenirler. Bir diğer sistem yazılımı, programlama dili sistemi (language system) olarak anılır. Programlama dillerine ait derleyiciler, yorumlayıcılar ya da bu dillerde program geliştirmekte ku llanılan diğer özel program parçalarından oluşur. Çok kullanılan bir diğer sistem yazılımı da hizmet programları sistemidir (utility system). Bu gruba giren programlar veri ve program hazırlama ya da düzeltme (editing), karşılaştırma (compare), sıralama (sort) vb. hizmetlerde kullanılırlar. Sistem yazılımlarının en önemlisi ve bilgisayarın çalışabilmesi için en temel yazılımlar işletim sistemleridir. İşletim sistemi, bir bilgisayarda işlemlerin yapılabilmesini, komutların yerine getirilmesini, programların birbiriyle uyum içerisinde sorunsuz çalışmasını, kullanacakları disk alanını ve araçların paylaşımını düzenleyen, kısaca bilgisayarın temel işlevini yerine getirebilmesini sağlayan yazılımlardır. İşletim sistemleri ne için kullanılacağına ve gerçekleştirilmek istenen işlevlere göre farklı türde olabilir. Bazı işletim sistemleri bir bilgisayar ağı üzerindeki çok sayıda kullanıcıyı yönetmek için geliştirilmiştir (Windows 2000, Windows 2003 , Unix, Linux vb). Bazı işletim sistemleri ise çok basit bir işlevi yerine getirmek için tasarlanmıştır (El bilgisayarlarındaki işletim sistemleri gibi). Hitap ettiği kullanıcı sayısına göre, tek kullanıcılı ve çok kullanıcılı olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bu işletim sistemleri, bilgisayar sistemine aynı anda tek kullanıcının erişebilmesine olanak tanır. Çok kullanıcılı işletim sistemleri ise, sisteme aynı anda çok kullanıcının erişimine olanak tanır. Çok sayıda kullanıcının bilgisayara  erişimi ağ üzerinden olacaktır. Bu işletim sistemlerinin yapısı tek kullanıcılı işletim sistemlerine göre daha karmaşıktır. Çünkü kullanıcıların taleplerini karıştırmadan yerine getirmek, yetkisiz ku llanıcıların sisteme girmesini önlemek, kullanıcıların verilen haklar nispetinde taleplerine cevap vermek gibi karmaşık işlevler söz konusudur. İşletim sistemleri, kullanıcılara “komut satırı” veya “grafiksel” ara yüz sunmak durumundadır. IBM-DOS, MS-DOS, UNIX işletim sistemi komut satırı ara yüzüne sahiptir. Windows, MAC-OS, LINUX, Novell ise grafiksel ara yüze sahip işletim sistemleridir. Grafiksel ara yüze sahip işletim sistemlerinin kullanımı daha kolay olduğu için daha yaygındır.

2. Uygulama Yazılımları :

Yaygın olarak kullanılan uygulama yazılımları, kelime işlemciler, elektronik tablolama, veri tabanı, sunu programları, elektronik posta vb işlevleri olan yazılımlardır. Sözlük işlemciler MS Word, Not Defteri gibi doküman oluşmayı sağlayan, yazılımlardır. Elektronik tablolama yazılımları, MS Excel gibi çeşitli hesaplamalarda yapılabilen, verilerin satır sütunlar halinde sunulduğu yazılımlardır. Veri tabanı ise, MS Access gibi, verilerin sistematik olarak düzenlenmesini ve sorgulanmasını sağlayan yazılımlardır. Sunu programları, panel ve seminerlere sunular hazırlamayı sağlayan MS Power Point gibi uygulama yazılımlarıdır. Elektronik posta gönderip, almayı sağlayan MS Outlook vb Uygulama yazılımları da vardır. Bunların yanı sıra, çizimler yapmayı, fotoğraf düzenlemeyi sağlayan Corel Draw, Adobe Photoshop, Autocad vb yazılımlar da yaygın olarak kullanılır. Bu genel amaçlı uygulama yazılımları yanında, özel amaçlara yönelik, Muhasebe entegre, Personel Yönetimi, Öğrenci İşleri, Otel Rezervasyon Sistemi vb Uygulama yazılımları kullanılmaktadır.

· Kelime işlemciler

Kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan uygulama yazılımı olan kelime işlemciler, bilgisayarınızda yazılar yazıp bunları yazıcıda bastırmanızı sağlar. Gelişmiş kelime işlemciler, farklı yazı tiplerinden sayfa düzenlerine, yazılar içine yerleştirilecek resimlerden yazı biçim ve renklerine, yazı içinde bir sözcüğü aratmadan, yazının gramer ve imle kontrolüne kadar çeşitli işlevler sunarlar. Belli başlı kelime işlemciler arasında Microsoft Word, Corel Wordperfect ve Lotus Word Pro’yu sayabiliriz.

· Hesap tabloları

Pek çok kullanıcı hesap-kitap yapacağı bir araca ihtiyaç duyar. Bu bir fizibilite olabileceği gibi evin aylık bütçesi de olabilir. Matematiksel işlemlerde yetenekli, esnek yazılımlar olan hesap tabloları burada devreye girer. Hesap tabloları, yan yana ve alt alta dizilmiş hücrelerden oluşur. Her bir hücreye bir matematiksel değer veya bir işlem yazılabilir. Hesap tabloları dört işlemden karmaşık fonksiyon hesaplarına kadar pek çok işi yapabilir. Bu hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazırlayabilir. Belli başlı hesap tabloları arasında; Excel, ve Lotus 1-2-3’ü sayabiliriz.

· Sunu programları

Toplantılarda karşınızdakilere anlatacaklarınızı görsel olarak etkileyici bir biçimde sunmanız için hazırlanan bu programlar, diğer uygulamalardan veri alabilir. Örneğin bir hesap tablosu ile çıkarılmış kar/zarar grafiğini sunu programları ile dinleyicilerinize sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphic, Corel Presentations belli başlı sunu programlarıdır.

· Veritabanı

Her türlü bilginin düzenli bir şekilde, istenildiğinde kolayca erişilerek kullanılabilecek tarzda saklandığı bir veri koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmanın bütün müşterilerini içeren kartlar, bir kurumda çalışan elemanların sicil dosyaları birer veritabanıdır. Bu bilgileri kullanıcılar girer, veritabanı ise çok çeşitli kriterlere göre devasa boyuttaki bu bilgiler arasından arama yapar, normalde bizim erişemeyeceğimiz hızda aradığımız bilgileri karşımıza getirir. Herkesin kullanabileceği Microsoft Access, Lotus Approach, gibi veritabanlarının yanı sıra Oracle 8, IBM Dbase-II gibi büyük şirketlerin ihtiyaçlarına göre modüler bir biçimde programlanan, üzerinde farklı çözümler geliştirilebilen veritabanları da vardır.

· Grafik yazılımları

Fotoğraf ve resimleri görüntülemenize, üzerinde değişikler yapmanıza, resim çizmenize, resimler üzerinde çeşitli efektler uygulamanıza izin veren tüm yazılımlar grafik yazılımlar kategorisine girer. Windows ile gelen ve PC’nizde resimleri görüntülemek ve basit şekiller çizmek gibi işlere yarayan Paint’den çok gelişmiş özelliklere sahip olan Adobe Photoshop’a kadar çok çeşitli görüntü işleme yazılımları bu kategoriye girer.

· 3D Modelleme/Animasyon

Bu yazılımlarla PC’nizde çizimlere hareket verebilir, iki ve üç boyutlu animasyonlar gerçekleştirebilirsiniz. 3D modelleme programları endüstriyel tasarım kadar, çizgi film, oyun vs. üretiminde de kullanılabilir.

· Mühendislik uygulamaları

Mühendislerin çizim ve hesaplama gereksinimi, standart grafik programlarının ve hesap tablolarının sağladıklarından çok farklıdır. AutoCAD gibi gelişmiş tasarım yazılımları ve bazen bu uygulamalarla birlikte kullanılabilen çeşitli mühendislik hesap programları bu kategoridedir.

· Ticari uygulamalar

İş dünyası için elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge yönetimi, üretim planlama, fizibilite vb. işlevleri, ticari yazılımlar yerine getirir.

· İletişim yazılımları

İnternet’e, Web sitelerine, haber gruplarına bağlanmak, e-mail göndermek modemle PC’mizden faks çekmek, başkaları ile dosya alışverişinde bulunmak, görüntülü ve yazılı sohbet etmek için iletişim yazılımlarını kullanırız.

· Oyunlar

PC’ler iş aracı oldukları kadar oyun ve eğlence arcıdırlar da. Renkli bir PC için binlerce oyun bulmak mümkün…

· Özel uygulamalar

Bütün bu kategorilerdeki yazılımlarla yapılamayacak pek çok iş vardır. Onun için fir malar özel yazılımlar geliştirmiştir. Sözgelimi bir otelin giriş/çıkışlarının takibi, doluluk oranlarının hesaplanması, otelin çeşitli bölümlerinde stok kontrolü gibi işlemler için özel uygulamalar üretilebilir. Özel uygulamalar siparişle de gerçekleştirilebilir.

· Multimedya uygulamaları

Metin, resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldiği bu yazılımlar arasında genelde hobileri geliştirmeye yönelik yazılımlar ve ansiklopedik bilgi veren başvuru yazılımları yer alır.

· Yardımcı yazılımlar

Sistemimizi daha verimli kullanmak ve diskimizin, diskimizdeki bilgilerin bakımını yapmak için kullandığımız büyüklü küçüklü pek çok uygulama bu sınıfa girer. Bunlar arasında; bazı programların korunması, rakiplere zarar verilmesi ya da eğlence amacıyla üretilen ve virus adı verilen programlar da bulunmaktadır. Tabi ki bu virusları temizleyecek antivirus programları da unutulmamalıdır.

· Programlama yazılımlar

Her tür uygulamayı yazmak için kullanılan programlara da programlama yazılımı adı verilir. Basic programlama yazılımı eski ve en yaygın yazılımlar arasında sayılabilir. C++, Visual Basic, Delphi günümüzde en çok kullanılan programlama yazılımları arasındadır.